به سوی فهم فناوری نرم (۲۳)

باسمه تعالی

به سوی فهم فناوری نرم (۲۳)

فناوریِ نَرمِ هُنری

دکتر مهدی حمزه پور

دانشیار گروه علوم تصمیم و سیستمهای پیچیده دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)

دبیر کارگروه نخبگان مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری

مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق (ع)

در جوامع عصر حاضر، مردم به طور معمول هُنر را فناوری نمی دانند. هُنر و فناوری، در مجموع، یک کلّیت تقسیم ناپذیر هستند. واژه فناوری از ترکیب واژگان یونانی techne (تکنیک ها و مهارتها) و logos (گفتار و سخن) ریشه گرفته که به معنی عرضه هنرهای مدلسازی و فناوری کاربردی است. چهارصد سال قبل از میلاد، افلاطون خَلقِ هُنری را در زُمره فناوری قرار داد. در طول قرن نوزدهم، سِر اِدوارد بِرنت تِیلور، مردم شناس انگلیسی بر این باور بود که ما نباید فقط فرهنگ را طبق دستاوردهای هنر و تمدن معنوی مطالعه کنیم، بلکه باید آن را بر اساس فناوری و کمال اخلاقی در مرحله توسعه کشورهای مختلف مورد بررسی قرار دهیم.

از اواسط قرن نوزدهم، دوگانگی ها در شیوه جهان بینیِ محققان علوم انسانی و دانشمندان علوم طبیعی گستردگی بیشتری پیدا کرده است. به طور معمول، دانشمندان علوم انسانی علاقه ای به علوم طبیعی و فناوری ندارند و بنابراین فاقد دانش علوم طبیعی و فناوری هستند و نیز دانشمندان علوم طبیعی تمایل به تمرکز بر تخصص های علمی و فنی داشته و نسبت به علوم انسانی بی تفاوت هستند و حتی تعداد زیادی از آنها ترجیح می دهند با موضوعات هُنر، زیبایی شناسی و اجتماع  سروکار نداشته باشند. این عدم هماهنگی در این دو گروه که ناگزیر منجر به انتقاد سازنده به نظام اقتصادی و نهادهای اجتماعی هستند، باعث خسارت های زیادی در توسعه شده اند (برنال۱۹۷۰). به عبارت دیگر، جامعه صنعتی که محل آزمایشِ ماشینی شدن فناوری بود، موجب دور شدن فناوری و طبیعتِ انسان از یکدیگر شد، در حالی که هُنر با روی کار آمدن واقعیت، دور از دسترس شده است.

دانشمند ژاپنی سیورو هوندا با حمایت از تلفیق فناوری و هُنر، سُنّت ایدئولوژی افلاطون را دنبال کرد (هوندا۱۹۷۵). هوندا برچسب فناوریِ سود را برای توصیف فناوری از نگاه سنتی و برچسب فناوریِ زیبایی را برای توصیف هُنرها به کار برد. عِلم، اکتشافِ عقلانی و هُنرِ، خَلقِ احساس است؛ تنها تعامل خِرَد علمی و شورواشتیاق هُنری است که می تواند ابتکاروقُوه پندار انسان را به اختراع فناوری های جدید سوق دهد. بنابراین، فناوری صرفاً تکنیک های ذهنی یا هوش و یا فقط یک سیستم علمی و فناوری عینی نیست، بلکه سیستم فعالیت انسانی است که عینیت و ذهنیت را بهم می آمیزد.

یقیناً فناوریِ فرآیند یا روش ها و ابزارهای طراحی مجدد، توسعه و پردازش که دانش و منابع هنری و مفاهیم و ارزش های زیبایی شناختی به واسطه آنها قابل تبدیل به محصولات، کالاها و خدمات هستند و از سوی مصرف کننده نهایی قابل درک و مصرف هستند، همان فناوریِ هنری است. پیشرفت اجتماعی مستلزم تلفیق فناوری و هنر یا همان فناوریِ هُنری است.

 فناوری سرگرم کننده امروزی یک مثال خوب است. این فناوری، موسیقی، فیلم، تلویزیون، بازی های ویدئویی و اینترنت را وارد رسانه های جمعی کرده و در نتیجه فناوری و هنر را با هم ادغام می کند. به علاوه، این فناوریِ سرگرم کننده در نهایت زیباییِ فناوری را با سودهای اقتصادی تلفیق می کند. هیئت تحریریه مجله علم آمریکایی^[1] در مقاله “آینده فناوری سرگرم کننده” عنوان کرد که تلفیق فناوری و هنر گرایش های جدیدی مانند فناوری تعاملی بدون قهرمان، فیلم های بدون بازیگران حرفه ای و ادغام رسانه ها با اصول خانواده را به جلو می برد. این امرمستلزم بازتعریف فناوری برای شامل شدن فناوری نرم (فرهنگی و هنری) است. ترکیب دوباره فناوری و هنر به منشأ بی پایان نوآوریِ فناوری تبدیل خواهد شد.

[1] American Science