رابطه فناوری‌های نرم و دین؛ فرصتی برای اعتلای تمدن اسلامی

ورود فناوری‌های نوین به زندگی بشر، چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی را پیش روی ادیان قرار داده است. فناوری‌های نرم که بر روی ابعاد انسانی و ذهنی متمرکزند، نقشی کلیدی در شکل‌دهی هویت افراد و جوامع ایفا می‌کنند. این در حالی است که دین نیز داعیه هدایت انسان‌ها را دارد. از این رو، تلاقی دین و فناوری نرم، ظرفیت‌های فراوانی برای اعتلای تمدنی از منظر اسلام ایجاد می‌کند. اسلام به عنوان دینی جامع، از ظرفیت بالایی برای بهره‌گیری از فناوری‌های نرم برخوردار است.

بسیاری از اصول و ارزش‌های اسلامی در حوزه‌های فردی، اجتماعی و سیاسی، می‌توانند مبنایی را برای توسعه فناوری‌های نرم فراهم کنند. در حقیقت، در صورت استفاده صحیح، فناوری‌های نرم دینی می‌توانند ابزاری قوی برای تقویت ارزش‌ها و آموزه‌های اسلامی باشند. نمونه‌هایی از فناوری‌های نرم که ریشه در تعالیم اسلامی دارند را می‌توان در مواردی چون عقود و احکام اسلامی در حوزه اقتصاد، نحوه برگزاری مجالس مذهبی، برگزاری آیین‌های دینی چون حج و راهپیمایی عظیم اربعین و… جستجو کرد. اسلام همچنین بر مشورت، کار گروهی و تعاون تأکید دارد که اینها می‌توانند مبانی خوبی برای توسعه فناوری‌های نرم باشند. نکته مهم اینجاست که فناوری‌های نرم باید متناسب با اقتضائات و شرایط هر جامعه طراحی شوند. جوامع اسلامی نیز برای نیل به اهداف دینی و حل مسائل خود، باید فناوری‌های نرمی را توسعه دهند که با ارزش‌ها و آرمان‌های اسلامی همخوانی دارند. این موضوع هم فرصتی جدی برای تمدن‌سازی نوین اسلامی است و هم ضرورتی انکارناپذیر برای مقابله با تهاجم فرهنگی. در دنیای امروز، رقابت اصلی بر سر فناوری‌های نرم است.
تسلط بر ذهن و روان انسان‌ها، عامل تعیین‌کننده قدرت است. تمدن اسلامی نیز اگر می‌خواهد بدرخشد و پیشرفت کند، چاره‌ای جز پرداختن جدی به این حوزه مهم ندارد. تولید محتوا و خدمات بر اساس مبانی اسلامی و با بهره‌گیری از ابزارهای مدرن، می‌تواند گام بلندی در این مسیر باشد. در پایان باید گفت که راه درازی در پیش است. شناخت و درک عمیق از فناوری‌های نرم، بومی‌سازی آنها بر اساس ارزش‌های اسلامی و کاربست آنها در عرصه‌های مختلف، نیازمند همت والا و همکاری همه اندیشمندان و صاحب‌نظران است. اما قطعا این مسیر، می‌تواند افق‌های روشنی پیش روی تمدن اسلامی بگشاید.