به سوی فهم فناوری نرم (۱۳)

بسم الله الرحمن الرحیم

به سوی فهم فناوری نرم (۱۳)

فناوری نرمِ آزمایشگاه های جامعِ مدیریت (قسمت دوم)

نهادِ دانشگاه بدون شک از اصلی ترین نهادهای اثرگذار در رهبری و مدیریت نظام های حکمرانی است و به همین منظور، کیفیت بخشی به فعالیت های آموزشی،پژوهشی،فرهنگی و اجتماعی این نهادِ منحصر به فرد ضرورتی انکارناپذیر است.دانشگاه ها از جهت کیفیت و جهت گیری های فعالیت هایشان به نسل های متفاوتی تقسیم می شوند.نسل اول دانشگاه ها که به دانشگاه های ناپلئونی معروفند،در بهترین شرایط،بر آموزشِ صِرف تاکید دارند.نسل دومِ دانشگاه ها یا همان دانشگاه های پژوهش محور به دانشگاه های هومبولتی شهرت یافته اند.دانشگاه هومبولتِ برلینِ آلمان مهمترین نماینده این نسل از دانشگاه هاست که علاوه بر تمرکز بر فعالیت های آموزشی بر امور پژوهشی و تحقیقاتی حرفه ای، تاکید نظام یافته دارند. در دانشگاه های نسل سوم یا همان دانشگاه های کارآفرین، مأموریت سومی برای دانشگاه ها، فراتر از آموزش و پژوهش تعریف شده که حل مساله و انتقال توانمندی ها به جامعه است. بر اساس این تعریف، دانشگاه مجبور است با دانشی که تولید می کند، برای جامعه، خلقِ ارزش و ثروت کند. نسل چهارمِ دانشگاه یا همان دانشگاه های هوشمند در بستر انقلاب صنعتی چهارم پدید آمدند و مقوله نوآوری،مهمترین خصیصه این نوع از دانشگاه هاست. در هر دوره ای از تاریخ، نهادهای علمی باوجود تفاوت در الگوهای فعالیت، در یک اصل مشترک بودند و آن کمک به برطرف کردن نیازهای جامعه با تولید دانش کاربردی و اِعمال آن در عرصه عمل بوده است. در سال های گذشته، علوم انسانی و اجتماعی همواره از یک بحران ساختاری رنج می برد. در دانشگاه های علوم انسانی و علوم اجتماعی، دانشجویان با توصیه های اساتید دلسوز به کتابخانه راهنمایی و بعد از دوران تحصیل به دل جامعه فرستاده می شوند. اما آن ها مدت ها است از جامعه دور بوده و تصویر درستی از جامعه خود ندارند. این روند برای علوم انسانی و اجتماعی، که بستر تمامی علوم در جامعه است، مناسب به نظر نمی رسد. تغییرات فناوری و تحولات مرتبط، در حال تغییر دادن روش تحقیق در علوم انسانی و اجتماعی است که راه های جدیدی برای پاسخ دادن به مسائل پیچیده در مورد جامعه، فرهنگ، ارتباط و درک از فرهنگ ها و جوامع سراسر جهان ارائه می دهند. به منظور ایجاد یافته های جدید که درک ما را از فرهنگ، هویت، میراث و تاریخ متحول کند، پژوهشگران نیازمند دسترسی به مجموعه های متنوعی از داده های کمّی و کیفی و ابزارهای پیشرفته برای فعال کردن تحقیقات و تحلیل داده ها هستند. زیرساخت های تحقیق و پژوهش نقش مهمی در پیشرفت دانش و پاسخ علمی به سوالات مربوط به مسائل پیچبده اجتماعی دارند. در طول یک دهه اخیر دیده شده  است که زیرساخت های تحقیقاتی علوم انسانی و اجتماعی دستخوش تحول بنیادین شده اند. دیجیتالی شدن متون تاریخی در علوم انسانی، علاقه مندی به تحقیق با تجهیزات آزمایشگاهی در بخش های فلسفی کلاسیک و تاریخ باستان، علوم اجتماعی، زبان شناسی و علوم رفتاری و هم چنین گسترش علمی و تبادل علمی فراتر از مرزهای کشورها از جمله این تغییرات هستند. این موارد شیوه های کار و همکاری بین المللی علوم انسانی و اجتماعی در مقیاس جهانی را تغییر خواهند داد. از سوی دیگر، توسعه زیرساخت ها اغلب پیش شرط پاسخ به مسائل علمی و اجتماعی پیش رو از طریق پروژه های تحقیقاتی متمرکز بر موضوعات خاص است. یکی از زیرساخت هایی که بسیاری از دانشگاه های علوم انسانی و اجتماعی در تلاش برای راه اندازی آن هستند، آزمایشگاه مدیریت است. در حال حاضر به آزمایشگاه مدیریت، به عنوان یک مؤلفه ارزشمند در فعالیت های متنوع پژوهشی و آموزشی دانشگاه ها تکیه می شود. توسعه آزمایشگاه های جامعِ مدیریت می تواند باعث ارتقای تولید محصول و در نتیجه ارزش آفرینی مادی و معنوی دانشگاه ها شود. به طور کلی، آزمایشگاه های موجود در دانشگاه ها دستیابی به چند هدف را در بین دانشجویان دنبال می کنند : ارتقای مهارت های فکری و عملی، کمک به یادگیری مفهومی، توسعه توانمندی های شناختی، کمک به درک و شناخت ماهیت دانش و فعالیت های  تحقیقاتی و ارتقای گرایش به انجام کارهای تحقیقاتی. پیشرفت های سریع در علم، فناوری و تحقیقات شناختی باعث منسوخ شدن تعریف سنتی آزمایشگاه  شده است. در آزمایشگاه فرصت هایی برای افراد فراهم می شود تا به طور مستقیم با دنیای مادی تعامل داشته باشند و با داده های به دست آمده از دنیای مادی، با استفاده از ابزارها، تکنیک های جمع آوری داده ها، مدل ها و نظریه های علمی ارتباط برقرار کنند. اما درآزمایشگاه های علوم انسانی این تعامل با دنیای واقعی صورت می گیرد . آزمایشگاه علوم انسانی یک بخش بین رشته ای برای پژوهش و آموزش در دانشکده های علوم انسانی و اجتماعی است. فعالیت های آزمایشگاه، حول محور علوم انسانی و اجتماعی متمرکز است و موضوعات مربوط به علوم رفتاری، نوآوری، هوش مالی، حکمرانی و خط مشی،ارتباطات، فرهنگ، شناخت و یادگیری را مورد هدف قرار می دهد. البته بسیاری از پروژه ها در همکاری با علوم اجتماعی، پزشکی، علوم طبیعی، مهندسی وفناوری اطلاعات صورت می گیرند. در واقع آزمایشگاه، محققان علوم انسانی واجتماعی را قادر می سازد تا با رشته های دیگر در تعامل باشند تا چالش های علمی پیش رو برای درک، توضیح و بهبود وضعیت انسان را درک کنند. آزمایشگاه علوم انسانی و اجتماعی یک چشم انداز جدید پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی و در واقع توسعه یک زیرساخت آموزشی و پژوهشی برای علوم انسانی است. این آزمایشگاه ها، مکانی ارزشمند برای پژوهشگران، اساتید و دانشجویان دانشکده ها و کاربران در سراسر دانشگاه است که میزبان فناوری، روش شناسی، مدیریت داده ها و اطلاعات آرشیوی و دامنه وسیعی از پروژه های تحقیقاتی است. آزمایشگاه های علوم انسانی و اجتماعی، عرصه ای برای همکاری بین افراد دانشگاهی و ذینفعان خارجی در آموزش، صنعت و مؤسسات عمومی و خیریه مانند موزه ها، کتابخانه ها و … در سطح محلی، ملی و بین المللی را فراهم می آورند. آزمایشگاه دارای محیطی پویا است که محققان را قادر می سازد تا روش های سنتی و جدید را ترکیب کنند و با رشته های دیگر تعامل داشته باشند. آزمایشگاه در علوم انسانی معاصر، با تأکید فزاینده بر ابزارهای دیجیتال، قدرت محاسباتی و روش های ترکیبی، پیشتاز ارائه زیر ساخت ها است. این آزمایشگاه به هیچ وجه به علوم انسانی واجتماعی محدود نمی شود. چرا که بسیاری از دانشکده ها در دانشگاه ها، محققان را از خارج  دانشگاه استخدام می کنند. به صورت کلی می توان بیان کرد آزمایشگاه علوم انسانی، یک واحد تحقیق میان رشته ای است که در آن محققان و دانشجویان در یک محیط تحقیقاتی جذاب و بسیار سازنده گرد هم جمع می شوند. مدیریت و جمع آوری به موقع اطلاعات، به شرکت ها، یک مزیت رقابتی نسبت به رقبای خود می دهد. در دوره داده های کلان، تجزیه وتحلیل کسب وکار به طور فزاینده ای به عنوان کلید موفقیت کسب وکار شناخته می شود. شرکت ها از طریق تجزیه وتحلیل کسب وکارشان می توانند استانداردهای کیفی بالاتری از خدماتشان را ارائه کنند و هزینه ها و خطرات را کاهش دهند. آزمایشگاه علوم مدیریت به طور خاص برای پاسخگویی به نیازهای جدید مدیریتی، جهت انجام تحقیقات در زمینه تجزیه وتحلیل کسب وکار طراحی شده است که یک گروه تحقیقاتی چند رشته ای برای توسعه روش های تصمیم گیری، هوش تجاری و تجزیه وتحلیل کلان داده در آزمایشگاه فعالیت دارند. هدف این نوع از آزمایشگاه ها، به کار بردن آخرین پیشرفت ها در تجزیه وتحلیل فناوری نرم تجاری، روش های پشتیبانی تصمیم گیری برای مدیران و شرکت ها، بهبود استفاده مؤثر از اطلاعات در اختیار مدیران است.

            مهدی حمزه پور

• دکتری مدیریت از دانشگاه علامه طباطبایی (ره)
• عضو هیات علمی گروه علوم تصمیم و سیستم های پیچیده دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)
• مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق (ع)