به سوی فهم فناوری نرم (۱۹)

باسمه تعالی

به سوی فهم فناوری نرم (۱۹)

سه گانه کُرونا، حُکمرانیِ فناوریِ نرمِ آموزش و نخبگان

دکتر مهدی حمزه پور

دانشیار گروه علوم تصمیم و سیستمهای پیچیده دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)

دبیر کارگروه نخبگان مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری

مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق (ع)

پدیده ویروس ” کرونا ” در جهان و نیز در ایران ابعاد متنوّعی به خود گرفته است. این پدیده ناخوانده علاوه بر حوزه سلامت، دارای ابعاد روانی، رفتاری، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی، رسانه ای، آموزشی، سیاسی، امنیتی و اعتقادی نیز می باشد که در عمل در حال زیستِ تجربی آن هستیم. رهبری و مدیریت مطلوبِ ابعاد مذکور این پدیده بحران زا علم و هنری است که از آن تعبیر به ” حکمرانی مطلوب” می شود. از طرفی هم، کیفیت نظام تصمیم سازی و تصمیم گیری در هر کشور، کیفیت حکمرانی آن کشور را تعیین می کند. به دیگر سخن، بروز و ظهور چنین پدیده هایی و نحوه رهبری و ساماندهی آن، سنگ مَحَک درجه کیفیت حکمرانی ما در عرصه های مختلف می باشد. پرواضح است که جهان از نسل قدیمی و اعتماد سوزِ حکمرانی در سایه عدم شفافیت، پنهان کاری و محافظه کاریِ افراطی عبور کرده و در حال گذار به سوی حکمرانی شیشه ای و اعتماد ساز در سایه فناوری های نوین ارتباطی و اجتماعی است که این اِنگاره در ورود این مهمان ناخوانده بیش از پیش خودنمایی می کند. یکی از مهمترین مسائل و چالش هایی که در سایه پدیده کرونا در کشور نمایان شد، مساله حکمرانیِ نرمِ آموزش کشور است که درصد قابل توجهی از جمعیت جوان و فعال کشور را در برمی گیرد.

تعطیلات اجباری طولانی مدت بوجود آمده مدارس، دانشگاه ها، حوزه های علمیه و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی، به واقع، رزمایشی ناخواسته و البته مبارک در عرصه فناوری نرم آموزش در قالب آموزش مجازی، آموزش تلوزیونی، آموزش از راه شبکه های اجتماعی و انواع دیگر آموزش های غیرحضوری است که فرصتی کم نظیر را برای تجهیز و ارتقای کمی و کیفی در این عرصه فراهم آورده است. البته اِتکّا و اِبتنای عرصه بین رشته ای فناوری های نرم و به ویژه فناوری نرم آموزش به طور عمده بر عهده سرمایه های انسانی خلّاق، نوآور و در یک کلام سرآمدان و نخبگان حوزه های مرتبط با این نوع از فناوری می باشد.

در این روزها آموزش مجازیِ تعاملی، که در شرایط عادی و با وجود آموزش های حضوری، نقش آموزش مکمل را داشت، تبدیل به آموزش اصلی کشور شده است و بسیاری از مراکز رسمی و غیر رسمی آموزشی و پژوهشی در حال خدمت رسانی به مشتریان و ذی نفعان خود در قالب این نوع از آموزش ها هستند. البته نباید از این نکته غافل بود که هنوز ظرفیت مطلوب سخت افزارانه و فناورانه و نیز فرهنگ سازی عمیقی در سراسر کشور از حیث عدالت آموزشی در عرصه آموزش های حضوری و مجازی صورت نگرفته است و نیاز به تلاشی فراگیر و همه جانبه دارد که نقش آفرینی اثرگذارِ همراه با حسّ مسئولیت اجتماعی نخبگان، متخصصین و کارشناسان را در این روزهای سخت طلب می کند. در حقیقت، اصالت و حقیقتِ نخبگی و سرآمدی در ایفای نقش اثرگذار، خادمانه و صادقانه اجتماعی تبلور واقعی می یابد.

” خَلق نیاز حقیقی”  به آموزش های پیوسته و تعاملی و فراگیرِ غیرحضوری در شرایط خاص و ویژه، حداقل آموزه هایی است که این روزها برای همگان به روشنی احساس می گردد.

البته در شرایط عادی به دلایل متعددِ روانشناسی یادگیری و اهتمام به امور تربیتی و پرورشی و ارتقای مهارت های اجتماعی، اصل بر آموزش های حضوری و چهره به چهره است و انواع آموزش های از راه دور و مجازی در جهت تقویت و تکمیل فرآیند آموزش است.

نتیجه آنکه، سیاستگذاران، خط مشی چینان و حکمرانان عرصه آموزش و پرورش، آموزش عالی، حوزه های علمیه، نهادهای امور مستعدان، سرآمدان و نخبگان، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و…می بایست بیشترین هم افزایی را در این شرایط از خود نشان دهند و از این شرایطِ به ظاهر تهدید آمیز، فرصت های ناب و ارتقابخش فرهنگی، آموزشی و پژوهشی را برای کشور در سایه اصل انکارناپذیر ” وحدت فرماندهی ” خلق کنند.