به سوی فهم فناوری نرم (۲۸)

باسمه تعالی

به سوی فهم فناوری نرم (۲۸)

دلالت های نظری و کاربردی فناوری نرم

دکتر مهدی حمزه پور

دانشیار گروه علوم تصمیم و سیستمهای پیچیده دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)

رییس اندیشکده فناوری نرم

موضوع فناوری نرم، پهنه وسیع و جذابی از حیث مباحث نظری و کاربردی دارد. موضوعات بین رشته ای در قلمرو موضوعی فناوری نرم و صنایع خلاق، موقعیت ممتازی را برای نقش آفرینی اکثر رشته های تحصیلی فراهم در این عرصه علمی و کاربردی فراهم آورده است. البته نباید از نظر دور داشت که همچنان علوم انسانی و اجتماعی نقش پررنگی را در این حیطه اثرگذار و تحول آفرین ایجاد می کنند. اگرچه در این سالهای اخیر، فرهنگ سازی،آگاه سازی و ترویج مفاهیم فناوری های نرم و هویت ساز در قالب تشکیل ستاد فناوری های نرم و به دنبال آن ایجاد و حمایت از شرکت های نوپا،خلاق و دانش بنیان بیش و کم صورت گرفته است؛ اما در مراکز علمی،دانشگاهی و پژوهشی، تولید محتوای برنامه محور و پژوهش بنیان از سوی این مراکز یا صورت نگرفته است و یا بسیار پراکنده و ناچیز و بر مبنای ذوق و استعداد فردی اساتید، پژوهشگران و دانشجویان بوده است و فقرِ منابع و محتوای آموزشی و پژوهشی در این سازه مفهومی و مفاهیم مرتبط با آن به وضوح احساس می شود. یکی از اقدامات شایسته، راهگشا و پشتیبان برای رفع تدریجی این مساله، استفاده نظام مند و منظم از داده های اِسنادی حداقلیِ تولید شده در گذشته به منظور کشف، استخراج، طبقه بندی و ارزیابی مطالب مرتبط با فناوری نرم و موضوعات وابسته در قالب راهبرد ترکیبی یا آمیخته فَرامطالعه (Meta Study) به منظور یکپارچه سازی و تفسیر یافته های اصلیِ مطالعاتِ منتخب به منظور خَلق اِنگاره ها و دلالت های جامع و تفسیری حاکی از فهم عمیق پژوهشگران می باشد. فراتحلیل(Meta Analysis)، فراترکیب(Meta Synthesis)، فراروش(Meta Method) و فرانظریه(Meta Theory) از روش های زیرمجموعه رویکرد فَرامطالعه می باشند. به طور کلی؛ فراتحلیل استفاده از رویکرد پژوهش کمّیِ آماری در مورد مطالعات منتخبِ گذشته می باشد و چنانچه رویکرد پژوهش کیفی را در مطالعات گذشته مدنظر قرار دهیم، راهبرد پژوهش ما فراترکیب می باشد. همچنین اگر یکپارچه سازی روش های پژوهش مطالعات گذشته مدنظر باشد، رویکرد فراروش گزینه بسیار مناسبی است و در عالی ترین مرتبه اگر دانشمند مجرب و نوآوری به دنبال خلق نظریه جدید بر مبنای جمع بندی مباحث تئوریک و نظری مندرج در مطالعات گذشته منتخب و تنقیح شده باشد،روش فرانظریه می تواند انتخاب مناسبی می باشد. از طرفی انفجار آن به آنِ اطلاعات و دانش و تغییر ماهیت محتوایی جهان از رویکرد سخت و نیوتنی به رویکرد نرم و کوانتومی، نرم شدن اقتصاد درسایه تغییرات بنیادین در فرهنگ و نظام های ارزشی، تغییرات نظام های اجتماعی و مدیریتی در سطح خُرد و کَلان و ظهور و بروز حُکمرانی نَرم را در سطح ملی و جهانی شاهد هستیم. به همین دلیل مفهوم فناوری نیاز به بازتعریف اساسی دارد و نیمه اصیل و باقِدمت ولی پنهانِ فناوری؛یعنی فناوری نرم می بایست در فهم تکمیلی جوهره نظری و عملیِ فناوری، رمزگشایی شود. به همین منظور، لازم است فهم بنیادین و ژَرفی نسبت به ابعاد و وجوه پژوهشی مرتبط با این حوزه غبارگرفته در مراکز علمی رسمی و غیر رسمی معتبر به صورت گسترده و هدفمند صورت گیرد. چراکه؛ مفهوم فناوری نرم، رویکرد نوینی را برای حل مسایل عمومی اجتماعی، حکمرانی و خط مشی گذاری در حوزه های گوناگون از جمله نوآوری اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی ارائه می دهد. به دیگر سخن، امروزه مفهوم فناوری از نگاه ابزاریِ صِرف به یک فرهنگ و گفتمان نظری و بنیادین ذیل گفتمان مدرنیته تبدیل شده است که تاثیر عمده ای را بر ساحت اندیشه فلسفی و سبک زندگی و مدیریتی مردم جهان گذارده است.