به سوی فهم فناوری نرم (۶)

بسم الله الرحمن الرحیم

به سوی فهم فناوری نرم (۶)

از عصر یونان باستان تاکنون انسان ها به مطالعه چیستی فناوری پرداخته و ماهیت و جوهره فناوری را از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار داده اند. به عنوان مثال،بنا به پژوهشِ گان و هیروساما،۱۹۸۶،اکنون شناخت گسترده ای صورت گرفته مبنی بر اینکه حداقل، انسان های اولیه از چهار جهت با میمون های آدم نما تفاوت داشتند: آنها قادر به راه رفتن روی دو پا، استفاده و اصلاح ابزارها؛ بهره مندی از آتش؛ و برقراری ارتباط از طریق زبان بودند. در نگاه به گذشته، ساخت و استفاده از ابزارها و بکارگیری آتش و زبان جزو فناوری ها هستند. واضح است که فناوری به نوعی در دوره انسان های اولیه وجود داشته است. در آن زمان، ابزارهای نامبرده با منظور مشخصی تولید می شدند و به عنوان بخش های کمکی بدن انسان ایفای نقش می کردند.

در طول دو هزار سال گذشته درک انسان از فناوری تغییر زیادی کرده است. در یونان باستان، قلمرو فناوری در کل بسیار گسترده بود و شامل هرچیزی از تکنیک های زراعت و روش های طبّی کُهَن با استفاده از زالو گرفته تا تکنیک های سیاسی، ژیمناستیک و هنر می شد. گویاترین دیدگاه فناوری در یونان باستان در آثار نظری افلاطون (یکی از سه فیلسوف بزرگ یونان باستان) جای دارد.افلاطون در کتاب معروف آپولوژی و دیگر آثارش خاطر نشان می کند که فناوری شامل فناوری اکتساب و فراگیری و فناوری ساخت است.

فناوری اِکتِساب، شامل فناوری های یادگیری، کسب دانش، کسب سود، تکنیک آگون^[1] و شِکار است؛ در حالی که فناوری ساخت، شامل فناوری ساخت عملی و فناوری ساخت تصویری است،یعنی فناوری (به معنای محدود) و هُنر. فناوری ساخت عملی دربرگیرنده تکنیک های زراعت، روش های طبّی کُهَن با استفاده از زالو، تکنیک های ساخت و فناوری ابزاری است، حال آنکه فناوری ساختِ تصویری شامل فناوری تقلید و مجسمه سازی بود. افلاطون خَلقِ هنر را یک فعالیت تولیدی تلقی می کرد، بنابراین فعالیت های خَلقِ هنر و ابزارش را در زمره فناوری ساخت قرار داد.

در قرن جدید با توسعه سریع و خیره کننده فناوری پیشرفته و اطلاعات و جهانی شدن اقتصاد و فناوری، مفاهیم انسانی و اجتماعی در سطح فراملّی،ملّی،سازمانی، کارکردهای دولت،دانش، کار و حتی علم دستخوش تغییر شده اند.با این حال،آیا ماهیت و تعریف فناوری باید دوباره شناخته و بازتعریف شود؟ به عنوان نمونه، آیا دانشی که از علوم غیرطبیعی مانند علوم انسانی و اجتماعی و مانند آن کسب می شود می تواند فناوری ها را شکل دهد؟ اگر چنین است، باید در ماهیت رقابت جویی فناورانه و معانی نوآوریِ فناوری بازاندیشی کنیم و حتی شاید نیاز به اصلاح سیستم های راهبردی ملی داشته باشیم. در حقیقت، با بهره گیری از تجربه انقلاب صنعتی، فناوری نیز تکامل یافته است. مفهوم فناوری در حال تغییر از فناوری با زمینه محدود به فناوری با زمینه گسترده و از فناوری سخت به فناوری نرم است. ما به عصری رسیده ایم که در آن توسعه علوم نرم و فناوری نرم باید شتاب بگیرد و باید قادر باشیم در همه کشورها چارچوب نظام نوآوری فناوری نرم را ایجاد کنیم تا بیش از پیش جنبه بین المللی سازی فناوری نرم و صنایع نرم توسعه باید.

            مهدی حمزه پور

• دکتری مدیریت از دانشگاه علامه طباطبایی (ره)
• عضو هیات علمی گروه علوم تصمیم و سیستم های پیچیده دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)
• مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق (ع)

۱-  Agon: یک جشنواره یونانی که شامل مسابقات ورزشی، موسیقی و تئاتر بود.