اعتباریات

یکی از مهمترین مباحث فلسفی که در دهه هاي اخیر رشـد چشـمگیري داشـته اسـت، بحث اعتباریات است.

ادراکات ذهنی، کـه برطـرف کننـده بسـیاري از احتیاجـات انسانی اند مفاهیم اعتباري نامیده میشوند.

مقایسه اعتباریات و فناوري نرم، ثمرات زیادي دربردارد. در زمینه توسعه و نوآوري در فناوري نرم تحقیقات زیادي صورت

گرفته و از سـوي دیگـر در ارزش وجـودي و ریشه هاي ادراکات اعتباري نیز کاوش هاي فلسفی بسـیاري انجـام شـده اسـت،

لـذا در موارد تصادق این دو مفهوم، بخش قابل توجهی از پژوهشهاي مربوط به هر زمینه قابل تعمیم به زمینه دیگر بوده و قابل استفاده میباشد.

مفهوم شناسی اعتباریات

اعتبار واژه اي عربی ، مصدر باب افتعال از ریشه عبر و به معناي توجه نمودن است؛ در اصطلاح فلاسفه واژه «اعتبارى » به چند معنى اسـتعمال مـى شـود و در واقـع از مشترکات لفظى است که باید به فرق بین معانى آن به طور دقیق توجه کرد این معانی عبارتند از :
1-همه معقولات ثانیه خواه منطقى باشند و خواه فلسفى اعتبارى نامیده میشوند و حتى مفهوم وجود از مفاهیم اعتبارى به شمار مى رود.
2- عنوان اعتبارى به مفاهیم حقوقى و اخلاقى اختصاص می یابد؛ مفـاهیمى کـه در اصطلاح متاخرین ، مفاهیم ارزشى نامیده میشوند.
3- تنها مفاهیمى که به هیچ وجه مصداق خارجى و ذهنى ندارند و به کمک قوه خیال ساخته میشوند، اعتباریات نامیده میگردند.
4- اعتبار در اصطلاح ی دیگر در مقابل اصالت قرار میگیرد که در بحـث اصـالت وجود یا ماهیت به کار میرود.

علاوه بر معانی فوق علامه طباطبایی دو معناي دیگـر نیـز بـراي اعتباریـات ذکر میکنند:
5- اعتباري به معناي آنچه از جانب خود، وجود منحاز و مستقلی از غیر خودش ندارد ، و در برابر [موجود] حقیقی که وجود منحاز و مستقلی دارد، قرار میگیرد.
6- معناي تصوري یا تصدیقی که خارج از ظرف عمل [فعالیت خارجی] تحققی ندارد.

با دقت در معانی فوق، معلوم میشود همه معانی اصطلاحی ذکر شده قابل ارجاع به معناي عبور و مجاوزت هستند ؛ چرا

که تمام معانی فوق، چه معقولات ثانیه فلسـفی ، همانند وجود ، و چه معانی که خارج از ظرف عمل تحققی ندارند، همه

بـا لحـاظ یـک مطلب و انتقال به یک معنا، شکل میگیرند.

ویژگیهاي اعتباریات

اعتباریات در معناي فوق، در مقابل ادراکات حقیقی است. ادراکات حقیقی ، انکشافات و انعکاسات ذهنی واقع و نفسالامر

است….. و اما ادراکات اعتباري فرضهـایی اسـت که ذهن به منظور رفع احتیاجات حیاتی، آنها را ساخته و جنبـه وضعی و

قراردادي و فرضی و اعتباري دارد و بـا واقـع و نفـس الامر سروکاري نـدارد.

بیان ویژگی هاي اعتباریات در مقابل حقایق، شناخت بهتـري از اعتباریـات فـراهم میکند:
1- دراکات حقیقی را میتوان در براهین فلسفی یا علمی-طبیعی یا ریاضی جا داد و نتیجۀ علمی یا فلسفی گرفت ولی در مورد اعتباریات نمیتوان چنین استفادهاي کرد.
2- ادراکات حقیقی ، ارزش منطقی دارند ولی ادراکات اعتباري ارزش منطقی ندارد.
3- ادراکات حقیقی تابع احتیاجات طبیعی موجود زنده و عوامـل مخصـوص محـیط زندگانی وي نیستند و اما ادراکات اعتباري، تابع احتیاجات حیاتی و عوامـل مخصوص محیط هستند و با تغییر آنها تغییر میکند.
4- دراکات حقیقی، مطلق و دائم و ضروري هستند، ولـی ادراکات اعتباري نسـبی، موقت و غیرضروری هستند.
و چند ویژگی دیگر…

چگونگی ایجاد اعتباریات

باید اذعان نمود که انسان یا هر موجود زنده دیگر به اندازه شعور غریزى خـود در اثر احساسات درونى خویش که مولود یک سلسله احتیاجات وجودى مربوط به ساختمان ویژه اش میباشد، میتواند یک رشته ادراکات و افکارى بسازد کـه بستگى خـاص بـه احساسات مزبور داشته و به عنوان نتیجه و غایت ، احتیاجات نامبرده را رفع نموده و بـا بقاء و زوال و تبدل عوامل احساسى و یا نتایج مطلوب، زائل و متبدل شوند.

اینها همان علوم و ادراکات اعتباری میباشند. اعتباریات را به دو نوع عمومی و خصوصی تقسیم کرده اند. در تقسیمی دیگر ،اعتباریات را به اعتباریات پیش از اجتماع و اعتباریات پس از اجتماع تقسـیم کـرده انـد.

مفهوم شناسی فناوري نرم

فناوری از نظر لغوي به معناي کـاربرد عملی دانش خصوصاً در زمینه اي معین، توانمندي که با بکارگیري عملی دانش حاصل شده است، میباشد.

نرم به معناي چیزي که مطلوب و موافق با احساسات که سهولت، راحتی و سکون را بدنبال داشته باشد، یا چیزي که نیازمند تلاش و کار کمی است، معنا شده است.
معناي اصطلاحی «فناوري نرم » عبارتست از: فناوري ذهنی خلاقیت و نوآوري کـه در اندیشه انسانی، اعتقـادات، احساسات، ارزش ها، جهان بینی، رفتارهاي فـردي و سازمانی و همچنین جامعه انسانی، نهفته است.

ویژگی هاي فناوري نرم

ویژگی هایی که براي فناوري نرم در مقایسه با فناوري سخت بیان شده است عبارتند از :

1- فناوري نرم، فناوري است که اندیشه انسانی را در برگرفته، فردگرایی او را تقویت میکند و جهت کاربري فناوري سخت را کنترل مینماید.
2- فناوري سخت تمرکز بیشتري بر عکسالعمل انسان و ظرفیت او نسبت بـه عـالم خارج و ماده دارد، در حالی کـه فنـاوري نـرم بـر فعالیـت هـاي روانشـناختی از قبیـل احساسات، عواطف، اندیشه، الگوهاي فکري، ارزشها، سـنت هـا، عـادات، شخصـیت انسانی و توانایی او براي کنترل فعالیتهـاي روانشـناختی تمرکـز مـی کنـد؛ در نتیجـه، ؤم لفههاي اصلی فناوري نرم عوامل متعدد روانی، اجتماعی و فرهنگی هستند.
3- فناوري سخت، خنثی بوده و هب وسیله افراد کنترل میشود و در ذات خود انحرافی ندارد ولی فناوري نرم باید بهگونهاي طراحی شود که جهتدهی صحیح و کنترل ؤم ثري بر فناوري سخت داشته باشـد.
4- فناوري نرم نسبت به استانداردسازي مقاوم است و این واقعیت که فناوري نـرم، مولفه های روانشناختی، اجتماعی و فرهنگی خود را دارد مانع جدي استانداردسازي فناوري نرم است؛ در حالیکه فناوري سخت، بـه راحتی قابل قرار گـرفتن در قالـب کلمات، داده ها، رویه هاي استاندارد شده و اصول کلی است.
5- فناوري نرم مرزهاي مبهمی دارد؛ چرا که به عوامل انسانی مرتبط است؛ مرزبندي بین انواع مختلف فناوري نرم به مراتب دشوارتر از مرزبندي میان انواع فناوري سـخت است.
6- نوآوري در فناوري نرم، بیشتر در غالب تغییر شیوه زندگی، ارزش ها، سطح تقاضا و الگوي تفکر مردم است تا اینکه در قالب رقابت با فناوري هاي دیگر باشد.
7- فناوري نرم در عمل باید یکپارچه و مرتبط با هم به کار گرفته شود و موفقیت آن در صورت به کارگیريِ جامع و تمامیت نگر آن است.

فناوري نرم، بر اساس زمینه هاي کاربري نیز به ترتیب زیر تقسیم شده است:
الف) فناوري هاي کسب و کار: فناوري هاي کسب و کار یعنی فناوري فرآیند و کارایی در فعالیت هاي اقتصادي و خلاقانه انسان، همانند فناوري هاي مدیریت
ب) فناوري اجتماعی: فناوري هایی که روابط انسانی و پدیده هاي روانی در اجتمـاع را کنترل میکنند.
ج) فناوري فرهنگ: فناوري درونی سازي ارزش هاي فرهنگی و توسعه ز ندگی معنوي
د) فناوری LPFE : مانند فناوري تشخیص و درمان در پزشکی سنتی، پزشکی چینـی که از طریق مشاهده، شنیدن، پرسش و احساس تشخیص میدهد.
ه) فناوري زندگی نرم: فنـاوري کـه سلامتی روانشناختی و معنوي را هماهنگ میکند و احساسات، عواطف و ذهنیات انسان را در نظر میگیرد.
و) فناوري مهندسی نرم: سیستم هـاي طبیعی و مصـنوعی کـه در آنهـا محتـواي سیستم هاي انسانی و اجتماعی شبیه سازي شده است.
ز) فناوري نرم نظامی: استراتژيها و تاکتیکهاي نظامی.
ح) فناوري سیاسی

مقایسه اعتباریات و فناوري نرم

با توجه به ویژگیهایی که براي اعتباریات و فناوري هاي نرم بیان شد بنظر میرسـد این دو مفهوم ، داراي وجوه مشابهت بسیاري هستند که عبارتند از:

الف) مجعولات اعتباري و نیز فناوري، هر دو از سنخ برساخته هاي انسانی اندکـه براي رفع نیازهاي عمدتاً غیر معرفتی انسان به کار می آیند .
ب) مجعولات اعتباري و فناوري به دلیل ماهیت کاربرديشان، با بعد توانمندي آدمی در عمل ارتباط نزدیکتري دارند.
ج) معیار ارزیابی در مجعولات اعتباري و فناوري در کارآمدي آنان در رفع نیازهاست؛ نیازهایی که اساساً براي تامین آنان این دو مفهوم جعل شده اند.
د) اعتباریات و فناوري ها به دلیل نقش کاربردي شان، به زمینه ها و بسترهاي کاربرد حساس اند به گونه اي که نمیتوان یک امر اعتباري و یا یک فناوري را که در بستر و زمینه خاصی به وجود آمده در بستر و زمینه دیگر با فرض تفاوت در ویژگی هاي هر دو زمینه به کار برد.
ه) هر دو مفهوم اعتباریات و فناوري هاي نرم متأثر از فرهنگ و شرایط محیطی هستند، به این نحو که در دو فرهنگ مختلف، براي تامین یک مقصود، دو گونه اعتبار جعل شده و دو نحو از فناوري نرم شکل میپذیرد.

جمع بندي و نتیجه گیري

ادراکات اعتباري در برابر ادراکات حقیقی قرار دارد؛ معانی تصوري یا تصدیقی که خارج از ظرف عمل تحققی ندارند.

از سوي دیگر، فناوري نرم بـه عنوان فناوري ذهنی خلاقیت و نوآوري که در اندیشه انسانی، اعتقادات، احساسات، ارزشها، جهان بینی، رفتارهاي فردي و سازمانی و همچنین جامعه انسانی نهفته است، تعریف شده و در برابر فناوري سخت قرار میگیرد.

این دو مفهوم داراي نقاط مشترکی هستند که بررسی و بازشناسی آنها به فهم و توسعه دانش هایی که بر اساس این مفاهیم شکل گرفته اند کمک شایانی میکند. اعتباریات و فناوري هاي نرم اساساً برساخته ذهـن بوده و براي رفع احتیاجات بشري مورد استفاده قرار میگیرند و با تاثیر از فرهنگ، ذهنیات، ارزشها و… ساخته میشوند.